Çölyak Hastalığında Beslenme: Glutensiz Yaşam İçin Altın Kurallar

Çölyak Hastalığında Beslenme: Glutensiz Yaşam İçin Altın Kurallar

Çölyak hastalığı, gluten adlı proteine karşı bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesiyle gelişen otoimmün bir hastalıktır. Gluten; buğday, arpa, çavdar ve bunların türevlerinde bulunur. Gluten tüketen çölyak hastalarında ince bağırsakta hasar meydana gelir, bu da besin emilimini bozar. Bu nedenle çölyak hastalarının yaşam boyu glutensiz diyet uygulaması zorunludur.

Çölyaklı mı Doğulur, Sonradan mı Olunur?

Çölyak hastalığı genetik temellidir ancak çevresel etkenlerle ortaya çıkar. HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genetik yapısı taşıyan bireylerde, gluten içeren gıdalarla karşılaşıldığında hastalık tetiklenebilir. Yani çölyak hastası doğulmaz, ancak yatkın bireylerde glutenle temas sonrası gelişebilir.

Çölyak Hastalığının Belirtileri

-Uzun süren ishal veya kabızlık

-Karın ağrısı ve kusma

-Kilo kaybı ya da kilo alamama

-Boy kısalığı

-Ergenlik gecikmesi

-Kansızlık

-Kemik erimesi

-Kısırlık ve düşükler

Not: Bazı bireylerde hiçbir belirti görülmeyebilir. Bu durumda hastalık "sessiz çölyak" şeklinde ilerleyebilir.

Tanı Süreci

Tanı için ilk adım kan testidir. Anti-endomisyum (EMA) ve anti-doku transglutaminaz (tTG) testleri pozitif çıkarsa, ince bağırsak biyopsisi ile tanı kesinleşir.

Tek Tedavi: Glutensiz Beslenme

Çölyak hastalığının tedavisinde en etkili ve tek yöntem glutensiz diyettir. Bu sayede:

-24 saat içinde semptomlar azalır

-Kilo artışı ve büyüme hızlanır

-3-6 ay içinde bağırsaklar onarılır

Dikkat: Az miktarda gluten bile bağırsak hasarını yeniden başlatabilir!

Uzak Durulması Gereken Gıdalar

-Buğday, arpa, çavdar ve ürünleri (ekmek, kek, bisküvi, makarna)

-Bulgur, irmik, kuskus

-Soya sosu, bazı hazır çorbalar, soslar

-İşlenmiş ürünler (çapraz bulaşma riski yüksek)

-Gluten içeren ilaçlar ve şekerlemeler

Güvenle Tüketilebilecek Gıdalar

-Taze sebze ve meyveler

-Et, tavuk, balık (işlenmemiş)

-Süt ve süt ürünleri

-Yumurta

-Pirinç, mısır, kinoa, amarant

-Baklagiller (nohut, mercimek, fasulye)

Önemli: Market alışverişinde ürün etiketinde “Gluten içermez” ibaresine dikkat edin.

Glutensiz Ürün Seçerken Nelere Dikkat Etmeli?

Etiket okuma alışkanlığı kazanın

“Gluten içermez” ve “çapraz bulaşma yoktur” ibarelerine dikkat edin

Soslar, şarküteri ürünleri gibi gizli gluten kaynaklarına karşı uyanık olun

Sağlıklı ve Pratik Bir Tarif: Kinoa Salatası

Malzemeler:

1 su bardağı kinoa

2 su bardağı su

1 salatalık

1 avuç cherry domates

½ limonun suyu

2 yemek kaşığı zeytinyağı

Tuz, karabiber

Hazırlanışı:

Kinoayı yıkayıp 2 su bardağı su ile haşlayın

Süzüp soğumaya bırakın

Doğradığınız sebzelerle karıştırın

Zeytinyağı ve limon suyu ekleyin

Nane veya maydanozla süsleyin

Sonuç: Sağlıklı Yaşam İçin Doğru Tercihler Şart

Çölyak hastalığında beslenme sadece gluten kaçınması değildir. Dengeli, temiz ve doğal gıdalarla vücudu desteklemek, enerjik ve sağlıklı bir yaşamın kapılarını açar.

Unutmayın:

Sağlıklı beslenmek, kısıtlanmak değil, doğru seçimler yapmaktır!

KAYNAKÇA
https://ankara.baskenthastaneleri.com/brosur/pdf/COLYAK_HASTALIGINDA_BESLENME.pdf
https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Brosurler/Colyak_Yetiskinlere_Yonelik_Brosur_Basim.pdf
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3117285

DİYETİSYEN ESRA ŞİMŞEK